به گزارش ایرنا از دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، درس گفتار قرآن كریم در پنجمین روز از ماه مبارك رمضان به موضوع 'تاثیر تقصیرهای شخصی و اجتماعی' اختصاص دارد.
سوره مباركه نساء آیه 79
ما أَصابَكَ مِن حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ وَما أَصابَكَ مِن سَیِّئَةٍ فَمِن نَفسِكَ ۚ وَأَرسَلناكَ لِلنّاسِ رَسولًا ۚوَكَفيٰ بِاللَّهِ شَهیدًا﴿79﴾
(آری،) آنچه از نیكی‌ها به تو می‌رسد، از طرف خداست؛ و آنچه از بدی به تو می‌رسد، از سوی خود توست. و ما تو را رسول برای مردم فرستادیم؛ و گواهی خدا در این باره، كافی است!
* * *
هر چه خوبی است از خدا است
حقیقت شكر این است كه انسان نعمت را از خدا بداند. نه اینكه به زبان بگوید؛ با همه‌ي وجود باور كند كه آنچه از نعمت در اختیار اوست، از سوي خداست. این طور نباشد كه خیال كند، اوست كه این نعمت را براي خود فراهم كرده است. این، جلب غضب و حرمان از نعمت الهي را فراهم خواهد كرد كه «انما اوتیته علي علم». (1) اگر بگویم كه خودم این دانایی‌ها و این تمكّن‌ها را به دست آورده‌ام، غلط است. قرآن این‌طور مي‌فرماید كه «ما اصابك من حسنة فمن اللَّه»؛(2) هر حادثه‌ي نیكو كه به شما مي‌رسد، از خداست.
«ما بكم من نعمة فمن‌اللَّه»؛ (3) هر نعمتي كه دارید، از سوي خداست. در دعا هم به ما یاد داده‌اند كه به خداي متعال عرض كنیم: «ما بنا من نعمة فمنك وحدك لاشریك لك لا اله الّا انت»؛(4) هر نعمتي كه ما در اختیار داریم، از توست. حدّاكثر این است كه ما بتوانیم خود را قابل نعمت و حافظ نعمت خدا كنیم.
این شكر، چیز خیلي مهمي است. احساس اینكه نعمت از خداست، مشكلات را برطرف مي‌كند، غرور و تفرعن و تفاخرِ نعمت را از انسان مي‌گیرد و انسان احساس مي‌كند كه هیچكاره است و آنچه كه هست، متعلّق به ذات مقدّس پروردگار است. او داده است، از او باید خواست، از او باید طلبید، از او باید تداوم را توقّع كرد، به او باید پناه برد، به او باید متوسّل شد و پیش او باید تضرّع كرد. این راه درست است.(5)
نواقص، ناشی از عملكرد ما است
آنچه كه داریم، لطف خداست. باید از اسلام بیاموزیم و به خودمان مغرور نشویم. مغرور شدن به خود، مقدمه‌ي لغزیدن، مقدمه‌ي شكست خوردن است. آنچه كه هست، از لطف و فضل خدا بدانیم: «ما اصابك من حسنة فمن اللَّه و ما اصابك من سیّئة فمن نفسك»؛ هرچه پیشرفت هست، هرچه توفیق هست، هرچه امكان خوب هست، از لطف خداست. هرچه نواقص اینجا و آنجا هست، ناشي از عملكرد ماست. مواظب عملكردمان باشیم.(6)
امّت بزرگ اسلامي در طول قرنهاي متمادي، چالش‌ها و انحرافهایي داشته است. ما خود را از اسلام دور كرده و سرگرم چیزهایي كردیم كه اسلام ما را از آن برحذر داشته بود. در طول این تاریخ طولاني، سرگرم جنگهاي داخلي شدیم؛ به وسیله‌ي قدرت‌هاي طاغوتي سرگرم شدیم. نتیجه این شد كه امّت بزرگ اسلامي در طول قرنهاي متمادي بعد از قرون اوّلیه‌ي اسلام، نتوانست خود را به هدف و غایتي كه پیغمبر اسلام و اسلامِ عزیز براي او پیش‌بیني كرده و در نظر گرفته بود، برساند.
با اینكه خداي متعال ثروتهاي مادّي زیادي را در كشورهاي اسلامي ذخیره كرده و مي‌توانست وسیله‌ي پیشرفت ما باشد، اما در علم و صنعت و بسیاري از شاخصهاي پیشرفت، جزو بخشهاي عقب‌افتاده‌ي عالم شدیم. این چیزي نبود كه اسلام براي ما مقدّر كرده بود؛ این چیزي بود كه عملِ بد و رفتار و غفلت ما مسلمانان براي ما پیش آورده بود: «ما اصابك من سیّئة فمن نفسك»؛ ما بودیم كه بر اثر غفلت‌هایمان در طول زمان، خود را به این وضعیت دچار كردیم.(7)
در ناكامی‌ها اول خود را مقصر بدانیم
ما هرگز منكر نیستیم كه در نارسائي‌هاي گوناگون و مشكلات فراواني كه بر سر راه جامعه و افراد پیش مي‌آید، تقصیرهاي شخصي و تقصیرهاي اجتماعي، از درون وجود دارد؛ در این هیچ تردیدي نیست؛ كسي این را منكر نیست. «ما أصابك من حسنة فمن اللَّه و ما أصابك من سیئة فمن نفسك»؛ اینكه معلوم است. (8) مصائب طبیعي، معلول و محصول عملكرد خود بشر است.
این‌ها بلایي است كه خود ما با كوتاهی‌ها و سهل‌انگاری‌ها براي خودمان درست مي‌كنیم. اگر آن كسي كه متكفل ساختن خانه‌ي زید و عمرو است، خود را مسؤول بداند و خوب، علمي و با دلسوزي كار كند، یا زلزله تلفاتي نخواهد داشت، یا این‌قدر نخواهد داشت.
نتیجه‌ي كوتاهي این مي‌شود كه این‌طور خسارت سنگین؛ از دست رفتن چندین هزار نفر، پیش مي‌آید و داغش بر دل ملت مي‌ماند. (...) آنجایي كه مسؤولیت و وظیفه به سراغ كسي آمد، خسارت كم مي‌شود؛ اما آنجایي‌كه بي‌مسؤولیتي شود، مصیبت پیش مي‌آید - «فبما كسبت ایدیكم»؛ (9) «ما اصابك من سیّئة فمن نفسك» - و عدّه‌اي از مردم بي‌گناه و مظلوم قرباني مي‌شوند. بنابراین آحاد كساني كه در این زمینه‌ها فعالیت دارند، مسؤولیت دارند و باید متوجّه این نكات باشند؛ خودشان خسارت‌ها را كم كنند.(10)
دشمن هم اگر ضربه‌اي به ما زد و این ضربه كاري شد، این هم «من نفسك» است؛ در این شكي نیست. در جنگ احد هم كه دشمن حمله كرد و ضربه زد، در حقیقت مسلمان‌ها از خودشان ضربه خوردند؛ در اینكه بحثي نیست؛ منتها نكته این است كه اگر انسان بخواهد ضربه نخورد، باید نقش دشمن را ببیند. یكي از لوازم توجه و ملاحظه براي ضربه نخوردن، دیدن دشمني است كه می‌خواهد به ما ضربه بزند؛ از این ما را نباید غافل كنند.(11)
ما همیشه باید در ناكامي‌ها در درجه‌ي اول خود را مخاطب قرار دهیم. قرآن مي‌فرماید: «ما اصابك من حسنة فمن اللَّه و ما اصابك من سیئة فمن نفسك» ما در درجه‌ي اول باید خود را در همه‌ي چیزهایي كه به نظرمان ناكامي و بي‌توفیقي مي‌آید، مخاطب قرار دهیم؛ ولي به‌هرحال شكر الهي را با این همراه كنیم و اجر الهي را براي كاري كه به‌خاطر او انجام مي‌گیرد، مسلّم بدانیم.(12)
پی‌نوشت:
1) قصص: 78
زمر: 49
2) نساء: 79
3) نحل: 53
4) مصباح المتهجد، شیخ طوسی، ج 1، ص 75. «اللَّهُمَ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ مِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لَا یَخْشَعُ وَ مِنْ عِلْمٍ لَا یَنْفَعُ وَ مِنْ دُعَاءٍ لَا یُسْمَعُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ وَ الْفَرَجَ بَعْدَ الْكَرْبِ وَ الرَّخَاءَ بَعْدَ الشِّدَّةِ اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَیْكَ» امام كاظم(علیه‌السلام) بعد از نماز عصر اینگونه می‌فرمود:... خدایا همانا من از نفسی كه سیر نمی‌شود و قلبی كه خاشع نمی‌گردد و دانشی كه سود نمی‌رساند و از نمازي كه بالا نمی‌رود (پذیرفته نمی‌شود) و دعایی كه شنیده نمی‌شود به تو پناه می‌آورم. بارال‌ها من از تو آسانی را بعد از سختی و خرسندی را بعد از اندوه و فراخی را بعد از تنگی می‌خواهم. خدایا هر نعمتي كه در اختیار ماست از جانب توست. جز تو معبودی نیست از تو طلب آمرزش می‌كنم و به سوی تو باز می‌گردم (توبه می‌كنم).
5) بیانات در دیدار نمایندگان مجلس 1376/03/07
6) بیانات در دیدار سران و معتمدان عشایر كردستان 1388/02/24
7) بیانات در دیدار كارگزاران نظام 1382/02/29
8) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 1388/07/02
9) شوری: 30
10) بیانات در دیدار مردم قم 1382/10/18
11) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 1388/07/02
12) بیانات در دیدار اعضاي هیأت دولت 1384/05/10
سیام*2023* 1418
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
