ژاپن از سال 2001 تاكنون میزبان چندین كنفرانس بزرگ بین‌المللی در ارتباط با افغانستان بوده است و از آن زمان تاكنون 3 میلیارد دلار در بخش‌های زیرساختی، آموزش و پرورش، كشاورزی و بهداشت افغانستان سرمایه‌گذاری كرده است.

این كشور اخیراً دو كنفرانس مهم در دو حوزه سیاست و اقتصاد افغانستان برگزار كرده است.

كنفرانس اقتصادی كه بزرگترین رویداد اقتصادی و بین‌المللی افغانستان است، كنفرانس توكیو است كه با حضور كشورهای مختلف از ‌جمله ایران برگزار شد.

این كنفرانس در واقع آخرین گردهمایی بین‌المللی برای آینده اقتصادی افغانستان بود و بر همین اساس انتظارات زیادی از نتایج آن می‌رود. در این كنفرانس مقرر شد 16 میلیارد دلار از سوی كشورهای كمك كننده در طول چهار سال آینده به افغانستان پرداخت شود.

در كنار این كنفرانس اقتصادی شاهد نشست نمایندگان شورای عالی صلح طالبان و همچنین اعضای حزب اسلامی افغانستان به رهبری 'گلبدین حكمتیار' در دانشگاه دو شیشه ژاپن بودیم.

این دو رویداد در دو شهر مختلف از كشوری واحد را می‌توان سرآغاز تحول مهمی در عرصه صلح و اقتصاد افغانستان دانست. چه رئیس‌جمهوری كرزی به صراحت اعلام كرد: طالبان و حزب اسلامی در دانشگاه دوشیشه متعهد شده‌اند با دولت افغانستان پای میز مذاكره بنشینند كه این بسیار مهم است و باید ادامه یابد.

'قاری دین محمد' از اعضای ارشد گروه طالبان هم اقدام دانشگاه دوشیشه ژاپن را مثبت ارزیابی كرده و گفته این روند را در آینده هم ادامه خواهیم داد.

تحولات گسترده اخیر در خصوص افغانستان كه در كشور پادشاهی ژاپن صورت گرفت ما را بر آن داشت تا برای بررسی هرچه بیشتر موضوع و همچنین درك و شناخت نگاه ژاپنی‌ها به افغانستان و جایگاه افغانستان در سیاست خارجی این كشور میزگردی با حضور 'كین ایچی كومانو' سفیر دولت پادشاهی ژاپن در تهران و 'محسن پاك آئین' رئیس ستاد افغانستان وزارت امور خارجه برگزار نماییم كه ماحصل آن به این شرح است.

سووال نخست را از آقای كومانو می‌پرسیم. جناب سفیر به‌رغم بعد مسافت به نظر می‌رسد ژاپن نگاه ویژه‌ای به افغانستان دارد. به یاد داریم در حادثه تخریب مجسمه‌های بودا در بامیان توسط طالبان ، ژاپن واكنش شدیدی نشان داد و حتی تهدید به قطع كمك‌های خود به افغانستان كرد. از طرفی نیز این كشور میزبان اجلاس اقتصادی برای افغانستان بود. می‌خواهیم بدانیم نگاه ژاپن به افغانستان چگونه است و این كشور در سیاست خارجی ژاپن چه جایگاهی دارد.

اهمیت كنفرانس توكیو از دیدگاه سفیر

شما به حادثه تخریب مجسمه‌های بودا در افغانستان اشاره كردید. حادثه دلخراشی‌كه سراسر ژاپن را در حزن و اندوه فرو برد به‌طوری كه امپراتور 'آكی‌هیتو' و همسرش ملكه ژاپن برای این حادثه شعری غمناك و در واقع در سوگ این واقعه سرودند.

در ژاپن سنتی وجود دارد كه بر اساس آن خاندان سلطنتی هر سال یك بار باید یك قطعه شعر بسراید.

در سال تخریب مجسمه‌ها امپراتور و همسرش موضوع شعر را به این حادثه حزن‌‌انگیز اختصاص دادند. لازم به ذكر است قبل از روی‌كار آمدن طالبان و در دوره ثبات افغانستان امپراتور و ملكه ژاپن سفری به افغانستان داشته و در این سفر علاوه بر كابل از بامیان و مجسمه‌های بودا نیز دیدار كرده بودند.

این‌ها نشان دهنده پیوندهای فرهنگی میان ما و افغانستان است، دل مردم ژاپن همواره برای افغانستان می‌تپد.

*مضمون شعر امپراتور و ملكه چه بود؟

**شعر امپراتور و ملكه در خصوص تخریب مجسمه‌های بودا شعری حزن‌انگیز بود كه چنین مضمونی داشت، بودا در افغانستان تخریب نشد بلكه از غم و ناراحتی فرو ریخت.

*شما به مباحث فرهنگی بخوبی اشاره كردید، از لحاظ سیاسی و امنیتی اهمیت افغانستان برای ژاپن را چگونه ارزیابی می‌كنید؟

**در سال 2014 افغان‌ها باید خودشان امنیت كشورشان را برعهده گیرند این خواسته جامعه بین‌المللی است.

ما اكنون در عصر جهانی شدن به سر می‌بریم كه در واقع همه مسائل جهان به هم مربوط است و كشورهای مختلف جهان از حوادث سایر نقاط تأثیر می‌گیرند. ژاپن هم به عنوان بخشی از جامعه جهانی به تحولات افغانستان اهمیت می‌دهد. معضلاتی كه در افغانستان وجود دارد همچون تروریسم، مواد مخدر، پناهندگی و... برای تمام جهان خطرناك و دردسرساز است. از این روست كه پس از سقوط طالبان، ژاپن كمك‌رسانی خود به افغانستان را شروع كرد.

از سال 2001 تاكنون ژاپن 3 میلیارد دلار در قالب تجهیز و بازسازی زیرساخت‌های افغانستان، آموزش و پرورش، كشاورزی و بهداشت و درمان این كشور هزینه كرده است.

*جناب سفیر ژاپن بخش اعظم انرژی مورد نیاز خود را از كشورهای آسیای مركزی و ایران تأمین می‌كند. از طرفی، ژاپن با كشورهای حامی طالبان همچون عربستان روابط انرژتیك چندانی ندارد چرا كه برخی بنیادگرایان دولت‌های حاشیه خلیج فارس را از داد و ستد نفت و گاز با ژاپن به‌دلیل اهل كتاب نبودن منع می‌كنند به علاوه طالبان در افغانستان بیشترین خطر را برای آسیای مركزی و همچنین ایران داشته است. آیا ژاپن در تأمین صلح و ثبات افغانستان امنیت تأمین انرژی خود از ایران و آسیای مركزی را هم مدنظر داشته است؟

**طالبان به عنوان منبع تروریسم نه فقط برای ایران و آسیای مركزی بلكه برای ژاپن و در واقع برای همه جهان خطر محسوب می‌شود. از این روست كه ما در پی ایجاد صلح و ثبات و توسعه اقتصادی افغانستان هستیم. ما در فعالیت‌های خود در افغانستان منافع اقتصادی را دنبال نمی‌كنیم. در رابطه با عربستان نیز باید بگویم ما روابط خوبی با این كشور داریم و میان ژاپن و عربستان سعودی تنشی وجود ندارد.

*آقای پاك‌آئین، جناب عالی به عنوان رئیس ستاد افغانستان وزارت امور خارجه ایران در اجلاس توكیو شركت كردید. جمهوری اسلامی ایران با چه هدفی در این اجلاس شركت كرد و ارزیابی شما از این اجلاس چیست؟

** مساله همجواری ایران و افغانستان و مرز طولانی مشترك میان دو كشور سبب می‌شود تا تحولات افغانستان به طور مستقیم و سیستماتیك به ایران ارتباط پیدا كند. از نظر ما توسعه افغانستان مساوی با صلح و ثبات در این كشور است و صلح و ثبات در این كشور مساوی با ثبات و امنیت ایران و كل منطقه خواهد بود. از این روی ایران در هر فعالیت و گردهمایی كه به توسعه افغانستان كمك كند، مشاركتی فعال خواهد داشت. از طرفی باید به نقش مثبت ژاپن در افغانستان و روابط خوب جمهوری اسلامی ایران و ژاپن اشاره كرد.

ژاپن در افغانستان یك كشور خوشنام، با سابقه فعالیت مثبت در راستای توسعه اقتصادی و اجتماعی افغانستان است. آژانس همكاری‌های بین‌المللی ژاپن «جایكا» (JICA) فعالیت‌های بسیار ارزنده‌ای در حوزه‌های آموزش، بهداشت و كشاورزی در افغانستان داشته است. این سابقه مثبت ژاپن سبب شد تا ایران به دعوت وزیر امور خارجه ژاپن پاسخ مثبت داده و در اجلاس توكیو شركت كند.

*جمهوری اسلامی ایران چه وعده‌هایی برای كمك به افغانستان در اجلاس توكیو داده است. اندكی از كمك‌های مالی و اقتصادی ایران به افغانستان را برای ما شرح می‌دهید؟

** از سال 2002 و پس از سقوط طالبان تا امروز، ایران 500 میلیون دلار به افغانستان كمك كرده است. این كمك‌ها در بخش‌های زیرساختی همچون راه‌سازی، پل، راه‌آهن و... همچنین آموزش و بهداشت و... هزینه شده است. علاوه بر این، ایران در داخل پذیرای 3 میلیون مهاجر افغان بوده كه برای هر نفر از آنها روزانه 4 دلار هزینه كرده كه این مبلغ سالانه 4 میلیارد و 800 میلیون دلار می‌شود كه این مبلغ از مبلغ مصوب در اجلاس كشورهای ناتو در شیكاگو كه 4 میلیارد و 100 میلیون دلار بود، بیشتر است.

میزان پولی كه اتباع افغانستان از ایران به كشورشان می‌فرستند، برابر با بودجه كل افغانستان است. نگاه ما به ملت افغان، نگاه برادری، هم‌كیشی و همزبانی است. اكنون حتی اتباع غیرمجاز افغان نیز در ایران حق تحصیل در مدارس را دارند و درس می‌خوانند.

امیدواریم با همكاری مشترك ایران و ژاپن این كمك‌ها به ملت افغانستان بیشتر و مثمر‌ثمر واقع شود.

*جناب سفیر در اجلاس توكیو مصوب شد 16 میلیارد دلار در طی 4 سال به افغانستان كمك شود. پیش از این نیز 36 میلیارد برای كمك به افغانستان طی سال‌های 2003 تا 2012 مصوب شده بود، اما این 36 میلیارد دلار بنا به گفته مقامات افغان درست و كامل هزینه نشد. گفته می‌شود بخشی از آن داده نشد و بخشی هم به جای امور عمرانی به حقوق نظامیان و امور جنگی اختصاص داده شد.

چه راهكارهایی پیش‌بینی شده است تا این 16 میلیارد به سرنوشت 36 میلیارد قبلی دچار نشود و درست هزینه شود؟

** 16 میلیارد دلار درست طی چهار سال یعنی سالیانه 4 میلیارد دلار به افغانستان اختصاص خواهد یافت كه این روند تا دو سال بعد از آن چهار سال نیز ادامه خواهد داشت. ما برای صرف درست و بجای هزینه‌ها سامانه نظارت بین‌المللی برای اجرای تعهدات متقابل را درنظر گرفته‌ایم برای اجرای چنین نظارتی كنفرانس‌هایی در سطح وزرا و كارشناسان عالی‌رتبه برگزار خواهد شد.

امیدواریم تصمیمات و كمك‌هایی كه مصوب شده درست اجرا و هزینه شود تا بتوان كارهای زیادی انجام داد.

من به عنوان نخستین سفیر ژاپن در افغانستان بعد از سقوط طالبان سفری به استان 'چخچران' (Chokhchoran) داشتم و دیدم در آنجا بلندترین ساختمان دوطبقه بود، در حالی كه آنها بنیانگذاران امپراتوری گورگانی هند بودند، چرا باید اكنون چنین حال و روزی داشته باشند.

*جناب سفیر از این 16 میلیارد دلار چه میزان توسط ژاپن تأمین شده و تمركز كمك‌های شما به افغانستان در چه حوزه‌هایی است؟

** وزیر امور خارجه ژاپن اعلام كرده 3 میلیارد دلار از طرف دولت ژاپن به افغانستان در حوزه‌های زیرساختی كشاورزی و توسعه روستایی و توسعه منابع انسانی اختصاص می‌یابد كه كارهایی همچون برگزاری درست و منصفانه انتخابات، تقویت قانونمندی، حقوق زنان، تقویت دولت مركزی و مبارزه با فساد اداری و بانكی باید انجام پذیرد.

*آقای پاك‌آئین نظر شما راجع به این موضوع و بحث هزینه‌كرد صحیح كمك‌های مصوب چیست؟ با توجه به این‌كه گفته می‌شود بخشی از عدم اختصاص صحیح این كمك‌ها به دلیل وجود فساد اداری و حیف و میل و اختلاس در دولت افغانستان است، آیا دولت افغانستان تدابیر لازم برای مبارزه با فساد اداری را اتخاذ كرده است؟

** آنچه كه در كنفرانس توكیو مشهود بود و در سخنرانی‌ها به آن اشاره شد، اعلام نارضایتی از وجود فساد مالی در افغانستان بود. از طرفی دولت افغانستان نیز از این امر گلایه دارد كه 36 میلیارد مصوب با مدیریت دولت افغانستان هزینه نشده است. بخشی از آن برای دولت‌داری، انتخابات، تأسیس مجلس و تقویت نیروهای نظامی هزینه شده است.

یكی از مقامات بلندپایه افغان به‌بنده گفت اگر 20 سنت از هر دلار را تحت مدیریت دولت افغانستان هزینه می‌كردند، كشور آباد می‌شد.

باید یك سیستم حسابرسی و نظارتی وجود داشته باشد وگرنه وضع به همین منوال خواهد بود.

ما پیشنهاد می‌كنیم كشورهای همسایه، اعضای شانگهای، سازمان ملل، كنفرانس اسلامی، دولت‌های غربی و ژاپن در یك مكانیسم مشترك نظارتی برای هزینه‌كرد درست كمك‌ها حضور داشته باشند.

نقش ژاپن به عنوان رئیس كنفرانس كمك‌های اقتصادی نقش مهمی است. كشورهای منطقه هم باید در این روند بویژه بحث اولویت‌بندی اختصاص كمك‌ها نقش فعالی داشته باشند. من باید در اینجا خاطرنشان كنم در اجلاس 'لیسبون' كه در آن سال 2014 برای خروج نظامیان از افغانستان انتخاب شد اعضای ناتو سه اشتباه عمده خود در عدم تأمین ثبات در افغانستان را اعتراف كردند.

1- كشورهای منطقه را در تأمین ثبات و امنیت افغانستان دخیل نكردند، 2- با طالبان ارتباط نگرفته و با آنها كار نكردند، 3- برای حضور خود زمان‌بندی تعیین نكردند كه این اعترافات به خوبی نشان از نقش كشورهای منطقه در تأمین صلح و ثبات و توسعه افغانستان دارد.

گزارش از : محمد خاكی نهاد

گزارمیز **1542